Endokronologija je oblast medicine koja se bavi dijagnostikom, lečenjem i praćenjem bolesti žlezda sa unutrašnjim lučenjem, menopauzom i bolestima metabolizma. Endokrinolog se bavi i lečenjem metaboličkih poremećaja, u prvom redu gojaznosti i poremećajima ishrane. Menopauza, sterilitet i osteoporoza takodje su deo ekspertize endokrinologa.
Koji su najčešći simptomi endokrinoloških bolesti?
- Slabost, malaksalost, hronični umor, nesanica, bezvoljnost, depresija
- Gojaznost, pojasna gojaznost, dobijanje na težini bez povećanog unosa hrane
- Pothranjenost, niska telesna težina, gubitak mišićne mase
- Pojačano znojenje, znojenje u predelu vrata
- Preosetljivost na toplotu, hladnoću
- Tahikardija – ubrzan srčani ritam u miru ili noću
- Poremećaj menstrualnog ciklusa
- Povišen pritisak ili skokovi krvnog pritiska
- Osteoporoza
- Povišene masnoće u krvi
- Sterilitet, impotencija
- Poremećaj pražnjenja stolice
- Izražen osećaj žedji ili gladi
- Pojava akni u srednjem životnom dobu
- Krta, lomljiva i proredjena kosa
- Suva koža, lomljiva i proredjena kosa
Kako izgleda pregled endokrinologa?
Pregled endokrinologa sastoji se od anamneze, analize dokumentacije i kliničkog pregleda.
U zavisnosti od simptoma i postavljene sumnje koji deo žlezdanog sistema je obuhvaćen poremećajem, endokrinolog usmerava pregled ka specifičnom segmentu sistema žlezda sa unutrašnjim lučenjem (štitasta žlezda, paraštitaste žlezde, nadbubrežne žlezde, endokrini pankreas, hipofiza, neuroendokrina tkiva, metabolizam u celini) te sam pregled endokrinologa nije uniforman već prilagodjen pojedinačnom pacijentu.
Nakon evaluacije pacijenta mogu biti tražene dodatne laboratorijske analize, specifični funkcionalni testovi, ultrazvučni pregledi i ostale vizualizacione tehnike kako bi se utvrdilo stanje i započelo lečenje složenog endokrinog sistema.
Koje dodatne preglede propisuje endokrinolog?
Nivoi hormona koje odredjena žlezda luči
Testovi funkcija žlezda gde se prati način lučenja hormona i otkriva uzrok poremećaja.
Ovi testovi deo su visokosofisticiranog dijagnostičkog algoritma kojima endokrinolog provokacijom rada žlezde pod odredjenim okolnostima, otkriva ispade u njenoj funkciji kako bi preporučio adekvatnu terapiju. Zbog složenosti i povezanosti žlezdanog sistema kao i specifičnosti samih hormona čija količina i stvaranje nisu stalni već variraju u odnosu na potrebe organizma, doba dana, menstrualni ciklus, druga stanja i bolesti, pomenućemo jedan od specifičnih i ciljanih testova
5h Test opterećenja glukozom sa praćenjem vrednosti insulina uz obavezan serumski kreatinin, „zlatni standard“ u dijagnozi insulinske rezistencije.
Napomena: Ovi testovi nisu rutinski i većina laboratorija (čak i privatnih) ih sprovodi samo na pisani zahtev endokrinologa, za razliku od svih drugih laboratorijskih analiza.
Kako izgleda ultrazvučni pregled štitaste žlezde?
Ultrazvuk štitaste žlezde bezbolna je i komforna metoda koja endokrinologu daje uvid u gradju, strukturu tkiva, veličinu i prisustvo i vrstu patoloških procesa štitaste žlezde (tumori, nodusi, strume, zapaljenja) kao i stanje paraštitastih žlezdi.
U KOLEGIUM MEDIC-u pregled štitaste žlezde (i paraštitastih žlezdi) izvodimo visokospecifičnom linearnom ultrazvučnom sondom za diferenciranje mekotkivnih struktura.
Pacijent je u ležećem položaju na ledjima, pregled je bezbolan i rezultati se dobijaju odmah.
Priprema: nije potrebna.
Kada i kome se indikuje ultrazvuk štitaste žlezde?
- Nakon postavljene sumnje na poremećaj metabolizma sa ili bez laboratorijski potvrdjenih sniženih ili povišenih nivoa hormona štitaste žlezde i /ili povišenih antitela na tkiva štitaste žlezde
- U stanjima autoimunosti kao skrining na složene endokrinološke sindrome u kojima je štitnjača deo kompleksnih poremećaja
- Kod palpabilne mase na prednjoj strani vrata, čvora ili otoka potkožnog tkiva na prednjoj strani vrata koju je napipao lekar ili sam pacijent
- Kod pacijenata koji imaju epizode noćnog znojenja i znojenja u predelu vrata
- Kod poremećaja gutanja hrane ili tečnosti
- Kod naglog gubitka težine
- Kod pacijenata koji imaju tahikardiju ili povišene masnoće u krvi
- Kod pacijenata kojima je zračen vrat u sklopu lečenja maligne bolesti
- Postoperativno
- Kod poremećaja menstrualnog cilklusa
- Kod steriliteta oba pola
- U sklopu sistematskih pregleda
Kako izgleda ultrazvučni pregled nadbubrežnih žlezdi?
Nadbubrežne žlezde nalaze se na gornjem polu bubrega i smeštene su dublje u stomaku, te je za ovaj pregled potrebna konveksna sonda, duboke penetracije i specifične talasne dužine.
Nadbubrežne žlezde, kao deo abdominalnih struktura, posmatraju se u odnosu na ostale organe trbušne duplje, te je ultrazvuk regije nadbubrega sastavni deo ultrazvučnog pregleda abdomena.
Metoda je bezbolna, komforna i izvodi se u ležećem položaju na ledjima. tokom pregleda može se tražiti promena položaja pacijenta i saradnja u smislu zadržavanja daha.
Nakon pregleda pacijent se odmah može vratiti svojim dnevnim aktivnostima.
Ukoliko je došlo do promene u veličini, gradji nadbubrežnih žlezdi ove promene su dostupne ultrazvučnom pregledu i mogu ukazati na prisustvo tumora.
Ultrazvuk može biti dobra polazna osnova za suspektne promene uvećanih nadbubrežnih regija i predhodi daljoj dijagnostici putem CT ili NMR snimanja.
Feohromocitom je tumor nadbubrega odgovoran za hipertenziju visokih vrednosti koji se javlja u napadima, sa glavoboljom, preznojavanjem i uznemirenošću.
Kako izgleda ultrazvučni pregled pankreasa?
Ovaj ultrazvučni pregled je od važnosti za dijabetičare kao i na pacijente sa drugim bolestima pankreasa (zapaljenja, tumori). Njime pratimo stanje ove žlezde u dijabetesu a zbog svoje anatomske i funkcionalne povezanosti sa žučnom kesom, jetrom i slezinom, ultrazvučni pregled pankreasa je deo ultrazvučnog pregleda abdomena.
Konveksnom ultrazvučnom sondom visoke rezolucije u mogućnosti smo da dobijemo podatke o veličini, gradji, izmenjenoj strukturi žlezdanog tkiva i eventualnom prisustvu drugih procesa (upale, tumori), kao i odnosima sa drugim strukturama abdomena u realnom vremenu.
Izvodi se u ležećem položaju na ledjima.
Sastavni je deo ultrazvučnog pregleda abdomena.
Kako izgleda ultrazvučni pregled pljuvačnih žlezdi?
Ovaj pregled namenjen je otkrivanju razloga za smetnju oticanja pljuvačke bilo zbog sumnje na prisustvo kamena, tumora, upale. Pored veličine pljuvačnih žlezdi, njihove gradje i eventualnog prisustva tumora, kamena, peska, neophodno je uočiti postojanje uvećanih limfnih čvorova i pregledati čitav kanal pljuvačnih žlezdi.
Otok na vratu koji nastane naglo i brzo se širi, bolan na dodir i topao, lokalizovan ispod i ispred ušne školjke trebalo bi da pobudi sumnju da se radi o akutnom procesu parotidne pljuvačne žlezde. Podvilične i podjezične pljuvačne žlezde nešto redje obojlevaju ali se ovim pregledom ne smeju izostaviti.
Pregled se vrši linearnom ultrazvučnom sondom uz odabir specifičnog programa, na ultrazvučnom aparatu visoke rezolucije.
Pregled je bezbolam, komforan, pacijent je u ležećem položaju, priprema nije potrebna.
Dalja dijagnostika i terapijski pristup, nakon snimanja ovih žlezdi vodi se u području makdilofacijalne hirurgije i otorinolaringologije.
Štitasta žlezda (Štitnjača, Thyreoidea)
Preko svojih hormona reguliše celokupni metabolizam, najčešći poremećaji:
- Snižena ili povišena funkcija (hiportireoza i hipertireoza, Graves-Bazedovljeva-ova bolest ili Nodozna toksična struma)
- Zapaljenje- tireoiditisi, autoimune bolesti (Hashimoto threoiditis), benigni i maligni tumori, nodusi štitaste žlezde
- Metabolički poremećaji, poremečaj lipida
Pankreas (Gušterača)
Kao žlezda sa spoljašnjim i unutrašnjim lučenjem je predmet endokrinologa u:
- Šećernoj bolesti (Diabetes type 1, Diabetes type 2)
- Gestacijskom diabetesu
- Insulinskoj rezistenciji
Hipofiza
Žlezda veličine graška na samoj bazi lobanje, kontroliše ostale žlezde, u prvom redu štitnjaču.
Bolesti hipofize:
- Tumori
- Poremećaji rasta
- Poremećaji nivoa prolaktina (hormona od značaja za dojenje)
- Insipidni dijabetes (Diabetes insippidus)
Paraštitaste žlezde
- Hipofunkcija
- Hiperfunkcija (primarni i sec. Hyperparathyreoidisam)
- Tumori
Nadbubrežne žlezde
- Hiperfunkcija (Hiperkorticizam, Cushing-ov sy, Conn-ov sy…)
- Hipofunkcija (Adisonova bolest…)
- Tumori (Feohromocitom)
Bolesti polnih žlezda
- Sy policističnih jajnika (PCOS)
- Sterilitet, amenoreja
- Perimenopauza, Menopauza (osteoporoza, osteomalacija)
- Hypofunkcija testisa
Pljuvačne žlezde
- Tumori
- Upale
- Zastoj u oticanju pljuvačke
KM info
Iz ove oblasti možete pročitati i neke od autorskih tekstova eksperata Kolegium Medic-a.