Gastroenterologija ili gastroenterohepatologija je grana interne medicine koja se bavi dijagnostikom, lečenjem i praćenjem bolesti digestivnog sistema u kome, pored jednjaka, želuca, dvanaestopalačnog, tankog i debelog creva i rektuma, učestvuju i jetra, žučna kesa sa žučnim putevma i gušterača (pankreas).
Koji su najčešći simptomi gastroenteroloških bolesti?
- Mučnina, gadjenje, povraćanje
- Nadutost, gasovi
- Zatvor ili proliv
- Naizmenično zatvor i proliv
- Bolovi ispod desnog rebarnog luka
- Pojasni bolovi
- Bolovi koji zrače u lopatice ili ledja
- Bolovi pre ili posle uzimanja hrane
- Bolovi oko pupka
- Bolovi prilikom pražnjenja
- Krv u stolici
- Sluz u stolici
- Otežano gutanje
- Gubitak apetita
- Gubitak u težini
- Gorušica, štucanje
- Stolica crne boje
- Povraćanje sadržaja tamne boje
- Tanka stolica, nepotpuno pražnjenje
- Žuta prebojenost kože i sluzokoža
Koje su najčešće gastroenterološke bolesti?
- Refluksni ezofagitis (GERD), variksi jednjaka
- Čir na želucu, Gastritis, Dispepsija, megaloblastna anemija, karcinom, limfom
- Čir dvanaestopalačnog creva, tumor, aorto-enterična fistula
- Zapaljenske bolesti creva-IBD (Kronova bolest, ulcerozni kolitis.), sindrom iritabilnog kolona, enterokolitisi, intolerancija na hranu, apendicitis, divertikulitis, gangrena creva, mezenterična angina, polipi, tumori debelog creva
- Ciroza jetre, Apsces jetre, Wilsonova bolest, Gilbertov sy
- Bilijarni gastritis, kalkuloza žučne kese, holecistitis, tumori žučne kese i žučnih puteva
- Pankreatitis, tumori pankreasa
- Upala trbušne maramice
- Intolerancija na hranu
- Hemoroidalna bolest
Kako izgleda pregled gastroenterologa?
Gastroenterološki pregled sastoji se od:
Kliničkog upitnika i intervjua o početku, trajanju i karakteru simptoma, analize predhodnih bolesti i medicinske dokumentacije, uvida u primenjeni dijagnostički i terapijski pristup. Klinički pregled sastoji se od standardizovanih testova-palpacije anatomskih tačaka prednjeg trbušnog zida koje su putem nervnog sistema u vezi sa organima trbušne duplje, auskultacije crevne peristaltike, po potrebi i rektalnog pregleda.
U zavisnosti od donetih zaključaka, gastroenterolog može preporučiti laboratorijske analize krvi, urina ili stolice i druge dopunske procedure (ultrazvuk abdomena, ultrazvuk trbušnog zida, endoskopske procedure, kontrastna snimanja želuca, žučnih puteva, CT abdomena)
Gastroenterološki pregled obuhvata evaluaciju funkcije svih organa trbušne duplje i njihove uloge u složenom procesu varenja hrane. U ovom procesu, pored jednjaka, želuca i creva, učestvuju i jetra, žučna kesa, žučni putevi i gušterača i iz tog razloga ovaj pregled nije uniforman.
Šta je ultrazvučni pregled stomaka i kako se izvodi?
Ova bezbolna i komforna dijagnostička procedura nezamenljiv je alat u gotovo svim protokolima za bolesti abdominalnih organa. Jedan je od najinformativnijih ultrazvučnih pregleda u kliničkoj praksi i neizostavan deo sistematskih pregleda po KM protokolima preventivnog tipa.
Ultrazvučni pregled stomaka izvodimo konveksnom ultrazvučnom sondom na ultrazvučnom aparatu visoke rezulocije.
Pacijent je u ležećem položaju na ledjima.
Ovom procedurom mogu se, u realnom vremenu, vizualizovati gotovo svi organi trbušne duplje: jetra, žučna kesa, kalkulusi bubrega ili žučne kese, proširenja žučnih puteva, gradja i izgled pankreasa, slezine, bubrega, bešike, prostate, krvnih sudova, prisustvo slobodne tečnosti, gasa, krvarenja unutar trbušne duplje. Ultrazvuk abdomena može se dopuniti pregledom prednjeg trbušnog zida i prepona ako posumnjamo na uklještenje kile kod pacijenta sa bolom.
Unapredjenim protokolima ultrazvučnih uredjaja visokih tehničkih performansi mogu se videti i promene na zidu creva i postaviti dijagnoze akutnog apendicitisa (upala slepog creva) ili inflamiranog crevnog divertikula.
Za pregled unutrašnje strukture šupljih organa, tj. sluzokože koja oblaže želudac i creva, tzv. “Zlatni standard” kliničke prakse pripada endoskopskim metodama (gastroskopija, kolonoskopija).
Šta je gastroskopija (EGDS) i kako se izvodi?
Gastroskopija ili preciznije -ezofagogastroduodenoskopija (EGDS) je endoskopska ambulantna dijagnostička ili terapijska metoda, prilikom koje se na direktan način sagledava stanje gornjih partija gastrointestinalnog trakta: jednjaka, želuca i dvanaestopalačnog creva.
Šuplji organi nisu pogodni za pregled ultrazvukom zbog prisustva vazduha (želudac, creva, pluća).
Direktan uvid u stanje sluzokože unutrašnjosti navedenih organa, u rukama iskusnog kliničara i uz korišćenje najsavremenije tehnologije endoskopa (Olympus™), je zlatni standard i najpouzdani dijagnostički alat savremene gastroenterologije.
U Kolegium Medic-u, na raspolaganju našim pacijentima je i najsavremenija Mini- gastroskopska video-sonda Olympus™, za komforniji i precizniji EGDS pregled posebno osetljivih kategorija pacijenata (starija životna dob, mladji pacijenti, autoimune bolesti, anksiozno depresivni poremećaji)
Uz upotrebu intravenske anestezije i anesteziološki monitoring pre, za vreme i nakon intervencije, pregled je potpuno bezbolan. Pregled se izvodi vodjenjem optičkog instrumenta kroz jednjak, želudac i dvanaestopalačno crevo od strane endoskopskog gastroenterologa. Upotrebom savitljive mini- video sonde na čijem vrhu se nalazi optička kamera povezana sa centralnom konzolom, lekar vrši snimanje gastro trakta u realnom vremenu.
Vodjenjem instrumenta kroz sistem za varenje sagledava se kompletno stanje šupljeg organa (jednjak, želudac, duodenum), izgled i vaskularizacija sluzokože, uočava prisustvo patoloških promena sluzokože: ulkus-čir, gastritis, krvarenja, promena sluzokože usled infekcije Helicobacter pylori, alegije na hranu i otkriva eventualno prisustvo polipa ili tumora.
Uočena promena se analizira mikroskopskim uvećanjem u visokoj video rezoluciji.
Može se uvesti poseban instrument za uzimanje uzorka tkiva promene, koji se posebnom tehnikom konzervira i šalje na PH analizu, ili specijalan instrument- sonda za terapijsku endoskopiju, kojom će se izvršiti uklanjanje nadjene promene.
Priprema: Pacijent dobija smernice nakon zakazane procedure, u zavisnosti od drugih stanja i pridruženih bolesti moguće su neznatne varijacije u odnosu na osnovni protokol. Evaluacija zdravstvenog stanja pacijenta i adekvatna priprema posebno su važne kod sledećih kategorija:
Pacijenti koji boluju od dijabetesa, bolesti srca, pluća i bubrega, anksiozno-depresivnog poremećaja, starija životna dob, pacijenti na oralnoj antikoagulantnoj terapiji (varfarin, NOACs)
Šta je kolonoskopija i kako se izvodi?
Kolonoskopija je endoskopska ambulantna dijagnostička ili terapijska metoda, prilikom koje se u realnom vremenu sagledava kompletan izgled sluzokože debelog creva i dela tankog creva (kod savremenih uredjaja i iskusnih kliničara).
U kratkotrajnoj intravenskoj anesteziji, uz podršku anesteziološkog monitoringa pre, za vreme i nakon intervencije, pregled je potpuno bezbolan. Tokom vodjenja endoskopske sonde kroz donje partije gastro trakta od strane endoskopskog gastroenterologa, analizira se dobijen snimak visoke rezolucije u realnom vremenu.
U Kolegium Medic-u, našim pacijentima je na raspolaganju najsavremenija Mini- kolonoskopska video-sonda Olympus™, za komforniji i precizniji pregled, otkrivanje minimalnih promena. Savremena oprema posebno je od koristi kod osetljivih kategorija pacijenata (starija životna dob, mladji pacijenti, IBD, Kronova bolest, ulcerozni kolitis, druge autoimune bolesti, anksiozno depresivni poremećaji)
Vodjenjem kolonoskopskog instrumenta- sonde, kroz segmente debelog creva i rektuma uočavaju se promene koje potiču od autoimunih bolesti (IBD: Mb Crohn- Kronova bolest, ulcerozni kolitis), upalnih procesa, divertikula, polipa, kolo-rektalnih tumora, kao i sve druge promene sluzokože, istovremeno analizirajući njihovu morfološku strukturu putem video-mikroskopa.
Tokom dijagnostičke kolonoskopije moguće je specijalnim instrumentom koji se uvodi kroz kolonoskopsku sondu, uraditi biopsiju, odn. uzimanje isečka sumnjivog tkiva. Nakon toga, uzorak se konzervira posebnom tehnikom i zahteva pato-histološka analiza tkiva.
Uvodjenjem posebnih instrumenata kroz endoskopsku sondu, može se, u toku kolonoskopije, izvršiti i otklanjanje polipa i tumora. Ovaj postupak se zove endoskopska polipektomija a opisana pocedura – terapijska kolonoskopija.
Kolonoskopija je u najvećoj meri zaslužna što su nekada korišćene hirurške tehnike na crevima (sa svim rizicima koje takve operacije nose), zamenjene minimalno invazivnim i za pacijenta najmanje rizičnim, endoskoposkim otklanjanjem tumorskih promena na sluzokoži creva.
Priprema: Smernice za kolonoskopiju su: pregledom gastroenterologa vrši se priprema za proceduru i savetuje odabir najoptimalnije vrste pripreme za zdravstveno stanje pacijenta. Pre započinjanja pripreme (24h do pregleda) neophodno je postepeno smanjenje unosa hrane. 5-7 dana pre procedure obustavlja se uzimanje lekova koji produžavaju vreme krvarenja (Aspirin, NSAIL). Neophodne laboratorijske analize: vreme krvarenja, INR, KKS i biohemijske analize krvi.
Zašto kolonoskopija?
Tumori debelog creva: Kolorektalni karcinom
Kolorektalni karcinom je 3. po redu uzrok smrti kod žena i 2. po redu uzrok smrti kod muškaraca (WHO,Globocan database)
Po histološkoj gradji najučestaliji je adenokarcinom a mogući su i drugi tipovi (limfom,karcinoid tumor, sarkom, stromalni tumori).
Polipi su benigni tumori na sluzokoži donjih partija digestivnog trakta, koji tokom vremena mogu maligno alterirati. Otkrivanje i uklanjanje polipa je najvažnija preventivna mera protiv kolorektalnog karcinoma.
Kolonoskopijom otkriven kolorektalni tumor u fazi njegove benigne ili minimalno maligno izmenjene strukture, najvažniji je činilac visoke uspešnosti lečenja.
Minimalno invazivno uklanjanje tumora u ranoj fazi, tokom same kolonoskopije, je polipektomija ili terapijska kolonoskopija.
Od karcinoma debelog creva najčeće oboljevaju muškarci izmedju 50 i 75 godina starosti ali se poslednjih decenija i žene približavaju učestalosti u oboljevanju muškaraca.
Nedavno su objavljeni najnoviji podaci medjunarodnih institucija za borbu protiv kolorektalnog karcinoma:
- Jedan u 23 muškaraca i jedna u 25 žena, u opštoj populaciji, razviće kolorektalni karcinom tokom svog životnog veka
- U poslednje 2 decenije uočen je i značajan godišnji porast obolelih u grupi mladjih od 40 godina*, predominantno za Ca levog kolona i Ca rektuma
*od 1992. do 2015. izmeren je 30% porast oboljevanja kod mladjih od 40 godina (International Agency for Research on Cancer, Global Cancer Observatory)
Iz navedenih razloga nedavno su promenjeni medjunarodni protokoli za indikovanje kolonoskopije i učestalost praćenja od strane regulatornih tela za skrining kolorektalnih karcinoma.
Rani simptomi kolorektalnog karcinoma su često nespecifični i nisu simptomi koji će pacijenta odvesti lekaru, što je i glavni razlog otkrivanja bolesti u kasnijoj fazi
- Malksalost, umor,
- Osećaj nedovoljnog pražnjenja stolice,
- Povremeni bolovi u stomaku
- Nadutost stomaka
Simptomi kolorektalnog karcinoma kasnijih faza boesti:
- Gubitak telesne težine
- Prolivi
- Opstipacija
- Krv u stolici
- Palpabilna masa u abdomenu
- Aemija zbog nedostatka gvoždja
Veoma je važno da sam pacijent odmeri razloge za i protiv kolonoskopije, analizirajući postojanje predhodno opisananih simtoma i njihovu udruženost sa nekim od sledećih faktora rizika:
- Ranije dijagnostikovan polip
- IBD-Kronova bolest, ulcerozni kolitis
- Diabetes tip 2
- Familijarna istorija obolelih od kolorektalnog karcinoma
- Gojaznost
- Pušenje
- Alkohol
- Manjak kretanja
- Nezdrave dijeteske navike
Kolorektalni karcinomom bez simptoma:
Uprkos detaljnoj evaluaciji simptoma i predisponirajućih faktora, jedan broj pacijenata sa ovom bolešću je bez ikakvih simptoma. Razlozi za to nisu sasvim jasni, postoji nekoliko teorija i jedna od njih je tzv. “nema zona” leve polovine debelog creva. Treba biti posebno oprezan kod pacijenata sa porodičnom sklonosti ka oboljevanju od tumora i nespecifičnim simptomima: umor, malaksalost, nadutost…
Asimptomatski pacijenti, zbog kasnijeg otkrivanja bolesti, uglavnom imaju lošiju prognozu
Najnovije globalne preporuke Svetske asocijacije za borbu protiv kolo-rektalnog karcinoma :
Kod svih pacijenata oba pola, PREVENTIVNE KOLONOSKOPSKE PREGLEDE treba raditi od 45-te godine života, na 5 godina ili u zavisnosti od kolonoskopskog nalaza.
Kod pacijenata povišenog rizika, posebno onih koji imaju srodnike obolele od kolorektalnog karcinoma, PREVENTIVNU KOLONOSKOPIJU treba raditi od 40-te godine života, ili 10 godina ranije ukoliko je u porodici oboleo srodnik 1. reda.
KM info
Iz ove oblasti možete pročitati i neke od autorskih tekstova eksperata Kolegium Medic-a.
