Ova obimna specijalistička oblast savremene medicine zahtevna je i sveobuhvatna kako svojom širinom kompetencija tako i stalnim tehnološkim usavršavanjem imidžing metoda. Ekspanziju ove oblasti početkom 21. veka usmeravaju inovativne metode vizualizacije, i njen razvoj dodatno podstiče integracija sa složenim informacionim sistemima.
Ultrazvučni aparati najnovije generacije sa unapredjenim sistemima vizualizacije visoke rezolucije i inovativnih softverskih rešenja, pružaju širok spektar mogućnosti u gotovo svim indikacionim područjima.
Pomenućemo neke od najčešćih pregleda koji se sprovode u našoj klinici:
Ultrazvuk dojki
Svim ženama starijim od 30 godina se preporučuju preventivni pregledi kod radiologa jednom godišnje
Do 40. godine se savetuju ultrazvučni pregledi , a nakon 40. pregledi se dopunjavaju i mamografijom
Samopregled dojki se preporučuju jednom mesečno u prvoj fazi ciklusa –od 5. do 15. dana ciklusa .
Ultrazvuk dojki se moze raditi kod muškaraca i žena
Ultrazvučni pregled dojki je najbolje obaviti u prvoj polovini menstrualnog ciklusa
Kod žena u menopauzi i muškaraca pregled se indikuje bez ograničenja.
ZAŠTO JE BITNO OTKRITI TUMOR NA VREME?
Otkriti karcinom dojke u fazi kada je manji od 1cm, kada ga žena obično ne moze napipati ili kada još nije postao agresivan je ključ uspešnog lečenja ove bolesti.
PREVENTIVNI PREGLED DOJKE VAM MOŽE SPASITI ŽIVOT
Koje žene su u najvećem riziku od karcinoma dojke?:
- Genetska predispozicija (poznati karcinom dojke kod ženskih srodnika
- Žene kojima je zračen grudni koš
- Žene koje su bile na hormonskim terapijama
- Gojazne osobe
Metoda je visoko specificna, visoko senzitivna i bezbolna.
Postupak pregleda – Nakon palpatornog pregleda , pristupa se ultrazvucnom pregledu dojki ali i pazušnih jama kao i regije vrata.
Indikacije za ultrazvučni pregled dojki su sledeće:
- Kod promena utvrdjenih samopregledom – u cilju utvrđivanje lokalizacije i karakterizacije promena (benigna ili maligna promena) bez obzira na dob
- Kod žena starijih od 30 godina bez povišenog rizika – preventivni pregledi jednom godišnje
- Akutno zapaljenje ili povreda dojke
- Evaluacija ugradjenih implantata dojke
- Dopuna mamografije ili magnetne rezonance dojke
- Praćenje otkrivenih promena ukoliko nisu indikovane za hirurske procedure, po planu kontrola
- Kod trudnica i dojilja
- Bol i uvećanje dojki ili bradavice kod muškarca
Priprema nije potrebna.
Ultrazvučni pregled štitaste žlezde
Štitasta žlezda reguliše celokupni metabolizam, upravlja drugim hormonima pa čak i nivoom holesterola. .
Savremeni način zivota moze dovesti do do disfunkcije u njenoj strukutri i radu .
Broj obolelih se povećava svake godine i sve je više mladih medju obolelima od nekog od poremećaja štitaste žlezde.
Indikacije za ultrazvučni pregled štitaste žlezde:
- Bol ili otok na prednjoj strani vrata
- Otežano gutanje
- Palpacijom nadjen čvor na prednjoj strani vrata
- Tokom praćenja ranije otkrivenih nodusa, Hashimotto sy, hiper- i hipo-tireoze i drugih bolesti štitnjače
- Tahikardija, palpitacije
- Znojenje tokom noći
Nakon kliničkog pregleda, sumnje na poremećaj metabolizma ili laboratorijski potvrdjene snižene ili povišene nivoe hormona ili antitela, korisno je uraditi ultrazvuk štitaste žlezde.
Visokospecifičnom sondom ultrazvučnog uredjaja najnovije generacije, moguće je osim veličine i prisutnosti promena tj. čvorova., učiniti i evaluacija strukture tkiva, vaskularizacija nadjenih promena i njihova priroda.
Može se dopuniti pregledom mekih tkiva vrata, pljuvačnih i limfnih žlezda vrata, ukoliko postoji otok i bol na vratu i poremećaj akta gutanja koji nije tireoidnog porekla.
Upotrebom Color Doppler efekta se utvrduje vaskularizacija žlezde kao i prisutnih promena u njoj (nodusi, tumori).
Priprema nije potrebna.
Ultrazvuk mekih tkiva i mišića
Indikacije za ovaj pregled su sledeće:
- Bol, otok, povreda mekih tkiva i mišića
- Tumefakt napipan potkožno
- Sportska povreda (udarac, hematom, ruptura mišića)
- Tokom praćenja efekata fizikalne terapije
- Otok šake ili stopala
- Ruptura Ahilove tetive
- Tumefakt na vratu
- Otežano gutanje
- Bol u stomaku ili preponama prilikom kašlja ili napora
Priprema nije potrebna.
Ultrazvuk abdomena
Zbog velikog broja organa u trbušnoj duplji, ovaj pregled ima više indikacija od ostalih ultrazvučnih pregleda. Ovo su neke od njih:
- Bol u stomaku: stalno, pre ili posle obroka, pre ili posle stolice, pre, nakon ili tokom mokrenja, prilikom kašlja i naprezanja
- Bolovi ispod desnog rebarnog luka
- Bolovi oko pupka
- Pojasni bolovi
- Bolovi koji zrače u lopatice
- Bolovi u ledjima
- Bolovi u preponama
- Mučnina i povraćanje, osećaj napetosti u stomaku
- Neobjašnjivo mršavljenje
- Osećaj težine u trbuhu
- Povrede u predelu trbuha
- Nejasna febrilna stanja
- Palpacijom stomaka otkriven tumefakt
- Sistematski pregled opšteg ili personalizovanog tipa
- Onkološki kontrolni pregledi
Ultrazvučni pregled stomaka izvodimo konveksnom ultrazvučnom sondom na ultrazvučnom aparatu visoke rezolucije.
Pacijent je u ležećem položaju na ledjima, tokom pregleda može se od njega tražiti promena položaja i saradnja u smislu zadržavanja daha.
Ovom procedurom mogu se, u realnom vremenu, vizualizovati jetra (masna jetra, metastatske promene, tumori), žučna kesa, žučni putevi (upale, kamen, tumori), pankreas, slezina, portno-lienalna cirikulacija, bubrezi. Takodje, mogu se videti i promene u maloj karlici: prisustvo upale, kamena i tumora bubrega, mokraćne bešike, promene na genitourinarnom traktu, prostati i abdominalnoj aorti i otkriti prisustvo slobodne tečnosti u podu karlice (krvarenje). Pregled može biti dopunjen i pregledom prednjeg trbušnog zida i prepona – pregled na kile (indikovan posebno kod bola u stomaku tokom kašljanja i naprezanja). Kile trbuha (umbilikalne-pupčane, ingvinalne, femoralne i ventralne) vidljive su linearnom sondom za meka tkiva, fascije i mišiće trbušnog zida.
Sondom najviših tehničkih performansi mogu se videti zadebljanja zida creva i postaviti dijagnoze akutnog apendicitisa (upala slepog creva) ili inflamiranog crevnog divertikula.
Unutrašnjost šupljih organa abdomena (jednjak želudac,tanko i debelo crevo), zbog prisustva vazduha u njima, najpouzdanije se vide endoskopskim metodama (EGDS – gastroskopija i kolonoskopija).
Priprema – dan ranije jesti laganiju hranu i po mogućstvu ne večerati.
Činjenice
U savremenoj medicini upotrebom naprednih tehnika vizualizacije unutrašnjih organa ostvareni su iskoraci kako u otkrivanju ,tako i u razumevanju funkcionisanja različitih procesa koji se odvijaju u stanju bolesti.
Savremeni protokoli radioloških pregleda bazirani na novim saznanjima koji su u upotrebi u kliničkoj praksi, nezamenljiv su deo u procesu kliničkog zaključivanja u otkrivanju bolesti i njenom lečenju.
Autor: dr Svetlana Kocić, specijalista radiologije, subspecijalista angiologije.
Supervizor i edukator Nacionalnog Skrining Centra za rak dojke, Ministarstva Zdravlja Republike Srbije.